Γιατί σχολείο;

Η Τσιάπας είναι μια από τις περιοχές με τους πλουσιότερους πλουτοπαραγωγικούς πόρους. Η παραγωγή της σε καφέ, ξυλεία, πετρέλαιο είναι από τις υψηλότερες της χώρας. Παρ' όλα αυτά κατέχει την πρωτιά στους δείκτες που αποκαλύπτουν το χαμηλό βιοτικό επίπεδο των κατοίκων της. Οι ιθαγενείς λαοί της Τσιάπας ζουν σε καθεστώς εξαθλίωσης. Περισσότερο από το 50% του πληθυσμού υποσιτίζεται. Η συνήθης διατροφή τους είναι φασόλια και πίτες από καλαμπόκι. Το νερό των ποταμών δεν είναι πόσιμο, αφού πολλές φορές μολύνεται από τα απόβλητα των στρατιωτικών εγκαταστάσεων που "φυτεύονται" γύρω από τις κοινότητες. Η λεϊσμανίαση και άλλες αρρώστιες είναι ευρύτατα διαδεδομένες και ο μέσος όρος ζωής πολύ χαμηλός (προσδοκώμενος Μ.Ο. ζωής στις κοινότητες της Τσιάπας 44 χρόνια, όταν στο υπόλοιπο Μεξικό είναι 75 χρόνια). Το ποσοστό θνησιμότητας των βρεφών είναι 150‰ όταν στο υπόλοιπο Μεξικό είναι 45‰. Το ποσοστό αναλφαβητισμού είναι από τα υψηλότερα στο Μεξικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πλειοψηφία των ιθαγενών δεν γνωρίζει καν ισπανικά και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που οδηγήθηκαν στα δικαστήρια χωρίς να τους παρέχεται καν διερμηνέας, χωρίς επομένως να έχουν τη δυνατότητα να υπερασπίσουν τους εαυτούς τους, Έτσι, αναγκάζονται να κάνουν τις πιο βαριές και κακοπληρωμένες δουλειές. Η συνήθης εργασία τους είναι στα χωράφια των γαιοκτημόνων της περιοχής έναντι ελάχιστης αμοιβής. Για πολλές δεκαετίες τους κρατούσαν στην εξαθλίωση και την υποταγή με το αλκοόλ και τα ναρκωτικά.

Τα εκπαιδευτικά προγράμματα που αναπτύσσουν οι εξεγερμένες κοινότητες της Τσιάπας σε συνεργασία με ανεξάρτητες κοινωνικές οργανώσεις της μεξικάνικης κοινωνίας και του εξωτερικού στοχεύουν ακριβώς στην αλλαγή αυτής της κατάστασης και αποτελούν κομβικό σημείο για τη χειραφέτησή τους από το κράτος. Έχοντας αρνηθεί το επίσημο εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τη λογική ότι τους οδηγεί στην υποταγή και στη διαιώνιση της εξαθλίωσης, οι ζαπατιστικές κοινότητες έχουν ανακηρύξει την εκπαίδευση σε μια από τις διαδικασίες-κλειδιά για την οικοδόμηση της αυτονομίας τους. Έτσι, προσπαθούν να χτίσουν και να στελεχώσουν σχολεία σε όσο το δυνατόν περισσότερες κοινότητες. Μια από τις βασικότερες παραμέτρους σ' αυτή τη διαδικασία είναι η επιμόρφωση ανθρώπων (των αποκαλούμενων προμοτόρες) που με τη σειρά τους θα μπορούν να εκπαιδεύουν δασκάλους για τα σχολεία των κοινοτήτων. Από τα πιο σημαντικά σημεία των εκπαιδευτικών προγραμμάτων είναι η προσπάθεια των κοινοτήτων να ερευνήσουν και να κωδικοποιήσουν την ιστορία και γενικότερα στοιχεία του πολιτισμού τους (διαλέκτους, παραμύθια, μύθους κ.λπ.) με σκοπό να "ξαναγράψουν" την ιστορία και την παράδοσή τους, αφού θεωρούν ότι ο τρόπος με τον οποίον έχει καταγραφεί έως σήμερα εξυπηρετεί την εχθρική στάση του επίσημου κράτους απέναντί τους.