ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Κριτική της νεοφιλελεύθερης προσέγγισης

Η πρόσφατη κατάθεση του νομοσχεδίου για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών είναι μια καλή αφορμή για τη δημιουργία ενός προβληματισμού γύρω από την έννοια και το ρόλο της αξιολόγησης στα σημερινά εκπαιδευτικά συστήματα. Η αξιολόγηση είναι ένα από τα κεντρικά στοιχεία όλων των
μεταρρυθμίσεων στην εκπαίδευση στη δεκαετία του'90 , οι οποίες σφραγίζονται από την ηγεμονία των νεοφιλελεύθερων ιδεών. Σύμφωνα με τον λόγο της κρατικής εξουσίας είναι μια διαδικασία που αναμορφώνει θετικά το σχολείο , που εγγυάται την ποιότητα της λειτουργίας του και που μπορεί να δώσει πολύτιμα συμπεράσματα για την πορεία της εκπαίδευσης και την υλοποίηση των στόχων της. Γενικά στη νεοφιλελεύθερη λογική η αξιολόγηση είναι το μέσο με το οποίο γίνεται η περίφημη ²απόδοση λόγου του εκπαιδευτικού σώματος προς την κοινωνία².

Η βασική παγίδα που κρύβει μέσα της αυτή η λογική είναι ότι παρουσιάζει την αξιολόγηση ως έναν αθώο και ουδέτερο μηχανισμό , με χωρίς άλλο κοινωνικό προσδιορισμό παρά μόνον αυτό της προαγωγής του συνολικού κοινωνικού συμφέροντος. Το ίδιο και η κοινωνία παρουσιάζεται παραπλανητικά ως ένα σύνολο συμφερόντων , όπου τα μέλη της μπορούν να έχουν τις ίδιες προσδοκίες αλλά τις ίδιες δυνατότητες χρήσης του εκπαιδευτικού θεσμού. Έτσι η αξιολογική διαδικασία αποχτά τον μανδύα της επιστημονικής ουδετερότητας , συγκαλύπτεται η χειραγωγική της φύση και εμφανίζεται ως μια απλή παιδαγωγική τεχνική διάγνωσης ικανοτήτων.

Για μας η αξιολόγηση συνδέεται με τη γενικότερη κοινωνική λειτουργία του σχολείου και τον ταξικό του χαρακτήρα. Ως κοινωνική λειτουργία εννοούμε το ρόλο που διαδραματίζει η εκπαίδευση στην αναπαραγωγή του κοινωνικού (καπιταλιστικού) καταμερισμού της εργασίας και της κυρίαρχης ιδεολογίας. Η αξιολόγηση συνδέεται στενά μ' αυτόν το ρόλο και συντελεί στην υλοποίησή του. Κάθε αξιολογική διαδικασία δεν υπάρχει καθεαυτή ούτε γίνεται σε κοινωνικό κενό. Αυτό σημαίνει ότι : 1. Ο έλεγχος και η επιλογή που γίνονται σ' ένα κρατικό οργανωμένο εκπαιδευτικό σύστημα γίνονται με τα κριτήρια και τις αξίες τις πολιτικής εξουσίας και των κυρίαρχων κοινωνικών δυνάμεων που ελέγχουν τη λειτουργία του σχολείου. 2.Η διαδικασιών ελέγχου και επιλογής δεν απηχεί ένα συνολικό κοινωνικό συμφέρον αλλά τα συμφέροντα των κυρίαρχων δυνάμεων που ελέγχουν την εκπαίδευση. Οι δυνάμεις αυτές είναι ο λεγόμενος κόσμος της αγοράς , ο οποίος και σε προηγούμενες φάσεις του καπιταλισμού , πολύ δε περισσότερο στη σημερινή επιδιώκει η εκπαίδευση να είναι μηχανισμός παραγωγής κέρδους.

Η ένταξη του σχολείου στο μηχανισμό της αγοράς είναι συνδεδεμένη με τις νεοφιλελεύθερες απόψεις του ²αποτελεσματικού σχολείου² και της ² κοινωνικής αποδοτικότητας στην εκπαίδευση ². Η εκπαιδευτική διαδικασία εκλαμβάνεται ως μια επιχειρηματική δραστηριότητα της οποίας το αποτέλεσμα πρέπει να ελεγχθεί όπως τ' άλλα εμπορεύματα και ως ένα προϊόν που πρέπει να καταναλωθεί. Η έννοια της κοινωνικής αποδοτικότητας στην εκπαίδευση είναι μια προέκταση στις σημερινές συνθήκες της θεωρίας του ²ανθρώπινου κεφαλαίου². Το σχολείο θεωρείται σαν ένα "σύστημα παραγωγής ατόμων με γνώσεις και δεξιότητες σχετικές με τις ανάγκες της οικονομίας , ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι της οικονομικής ανάπτυξης , του διεθνούς ανταγωνισμού κ.λ.π." (Σ. Παλαιοκρασάς κ.α: Η αξιολόγηση της εκπαίδευσης , εκδ. , ΙΩΝ , σελ., ). Αποτέλεσμα αυτής της αντίληψης για τη λειτουργία του σχολείου είναι ότι: " οι μέθοδοι αξιολόγησης που στοχεύουν στην αποτίμηση της αποδοτικότητας μιας επιχείρησης εφαρμόζονται για την αποτίμηση της αποδοτικότητας των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και ως προς την εσωτερική λειτουργία τους και ως προς την ανταπόκριση του προϊόντος τους (απόφοιτοι) στις ανάγκες της οικονομίας." (Σ.Παλαιοκρασάς : όπ. παρ.).Αυτό έχει σοβαρότατες συνέπειες στους ρόλους των εκπαιδευτικών. Ουσιαστικά οι εκπαιδευτικοί και ειδικά αυτοί που είναι διευθυντές σχολικών μονάδων πέρα από τον παραδοσιακό τους ρόλο, του παιδαγωγού και του διανοούμενου , αναλαμβάνουν και το ρόλο του στελέχους μιας επιχείρησης. Σ αυτό το κοινωνικό κλίμα διαμορφώθηκε η αντίληψη του αποτελεσματικού σχολείου που είναι απότοκο της νεοφιλελεύθερης λογικής για την εκπαίδευση. Το αποτελεσματικό σχολείο είναι αυτό που κατορθώνει να υλοποιεί τους θεσπισμένους σε εθνικό επίπεδο στόχους και χρηματοδοτείται ανάλογα με τον βαθμό υλοποίησής τους. Λειτουργεί ανταγωνιστικά μ' άλλα σχολεία. Ο ανταγωνισμός γίνεται με βάση κριτήρια και δείκτες αποτίμησης του εκπαιδευτικού έργου που έχουν θεσπιστεί σε εθνικό επίπεδο. Έτσι η θέσπιση ενός εθνικού συστήματος εξετάσεων στο βρετανικό π.χ. σχολείο δεν είναι μόνο μηχανισμός κοινωνικής επιλογής αλλά και μηχανισμός παρακολούθησης της εκπαιδευτικής διαδικασίας και των προσώπων που συμβάλουν στην υλοποίησή της.

Συμπερασματικά θα πούμε ότι οι νέες τεχνικές της αξιολόγησης δεν αποβλέπουν μόνο στον παραδοσιακό έλεγχο της εκπαιδευτικής διαδικασίας αλλά κυρίως στην αναμόρφωση της λειτουργίας της με βάση τα αγοραία πρότυπα. 

Το σχολείο δηλαδή ν' αναδιοργανωθεί και να λειτουργήσει ως επιχείρηση.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΡΕΠΠΑΣ.

Επιστροφή

Περιεχόμενα