ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ ΑΥΤΟΝΟΜΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΕΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΕΣ
ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΕΙΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ
ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ

_Αρχή

Επικοινωνία:

Φόρμα επικοινωνίας

Φόρουμ συζήτησης

Παιδαγωγικός Όμιλος

www.paremvasis.gr

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΟΧΙ ΠΙΣΤΗ

(για το ζήτημα της απαλλαγής των μαθητών

από τη διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών)

Δυο μήνες μετά την «εφαρμογή» της εγκυκλίου για το ζήτημα της απαλλαγής των μαθητών από το μάθημα των θρησκευτικών, οι δηλώσεις του Υπουργού Παιδείας ότι «δικαίωμα εξαιρέσεως έχουν μόνο οι αλλόθρησκοι ή ετερόδοξοι» αποκαλύπτει την πλήρη εναρμόνισή ΥΠΕΠΘ – Εκκλησίας. Σήμερα, μπορούμε πλέον με βεβαιότητα να εκτιμήσουμε τις επιδράσεις που έχει η συγκεκριμένη εγκύκλιος στη σχολική πραγματικότητα, οριοθετώντας ταυτόχρονα τη δική μας θέση και στάση σαν τμήμα της ζωντανής εκπαίδευσης :

1.    Το μάθημα των θρησκευτικών, με τον κατηχητικό και δογματικό του χαρακτήρα, δεν συμβάλλει στη δημιουργία κριτικά σκεπτόμενων πολιτών. Αντίθετα, προωθεί τρόπους σκέψης και πρακτικές που αποδυναμώνουν τη λογική σκέψη όλων των μαθητών. Για παράδειγμα όταν οι μαθητές της τρίτης δημοτικού καλούνται, στο πρώτο κιόλας μάθημα Θρησκευτικών, να μάθουν ότι «με τον Αγιασμό έρχεται η χάρη του Θεού και βρίσκεται κοντά μας σε κάθε τίμιο έργο που κάνουμε, για να μας στηρίζει και να μας δίνει δύναμη» (σελ.9) καλούνται ταυτόχρονα να υιοθετήσουν μία πίστη, που όσο σεβαστή κι αν είναι, απαιτεί την παραίτηση από κάθε προσπάθεια λογικής στήριξης.

2. Με το μάθημα αυτό οι αλλόθρησκοι, ετερόδοξοι ή μη θρησκευόμενοι μαθητές αποξενώνονται από την επίσημη σχολική διδασκαλία και στον ένα ή τον άλλο βαθμό βιώνουν μια σύγκρουση μεταξύ όσων η οικογένεια τους ή η κοινότητα τους τούς διδάσκει και όσων το σχολείο αναγορεύει σε επίσημη γνώση. Συγκρούσεις τέτοιου τύπου είναι πολλές φορές επιβεβλημένες και παραγωγικές στη σχολική διδασκαλία από την άποψη της υπέρβασης απαρχαιωμένων, ανορθολογικών και αντιδημοκρατικών αντιλήψεων που επικρατούν σε ορισμένες κοινότητες. Ωστόσο, ο δογματικός χαρακτήρας της συγκεκριμένης σύγκρουσης καθιστά αδύνατη τη λογική αντιπαράθεση και έτσι είτε εκβιάζει μια άνευ όρων υιοθέτηση της μίας ή της άλλης αντίληψης είτε καθιστά άνευ νοήματος τη σχολική γνώση με τα γνωστά και δυσάρεστα αποτελέσματα της εκπαίδευσης της αμάθειας, της παπαγαλίας κλπ.

3.  Η δυνατότητα απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών ελάχιστα αλλάζει τα δεδομένα, διατηρεί άθικτη τη ρίζα του προβλήματος, και εξατομικεύει τη λύση του δημιουργώντας νέα αδιέξοδα αφού:

α. ο κατηχητικός χαρακτήρας της επίσημης σχολικής γνώσης διαιωνίζεται και

β. το δικαίωμα αποφυγής της (κρατικά επιβεβλημένης) κατήχησης προϋποθέτει την αποχώρηση του μαθητή από τη σχολική ομάδα στην οποία ανήκει και την αποδοχή μιας ταυτότητας διαφορετικής από την επίσημα αναμενόμενη. Όταν ζητάμε από μικρά παιδιά να σηκώσουν ένα τέτοιο βάρος, στην ουσία επιβάλλουμε την κατήχηση. 

4.     Σύμφωνα με καλοκαιρινή εγκύκλιο του ΥΠΕΠΘ   η απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών δεν απαιτεί τίποτα περισσότερο από μία «υπεύθυνη δήλωση … στην οποία θα αναφέρεται η επιθυμία απαλλαγής, χωρίς να δηλώνεται ο λόγος της συγκεκριμένης επιλογής.» Η πράξη αυτή του ΥΠΕΠΘ αν και δεν διορθώνει κανένα από τα θεμελιώδη προβλήματα που παραπάνω αναφέραμε, αποτελούσε ένα δειλό βήμα στην κατεύθυνση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Ωστόσο η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΠΘ (του μόνου Υπουργείου Παιδείας που είναι ταυτόχρονα και Θρησκευμάτων) είναι τόσο πολύ εξαρτημένη από τις επιθυμίες της Εκκλήσίας που αναίρεσε στη συνέχεια ακόμη κι αυτή την αμελητέα παραχώρηση.  Σε νέα διευκρινιστική  εγκύκλιο της   (109744/Γ2/26-08-09)       επισημαίνει αφενός ότι η δυνατότητα απαλλαγής για «λόγους συνείδησης» αφορά μόνο τους «μη Ορθοδόξους»   Με  την οριοθέτηση του περιεχομένου της τελευταίας εγκυκλίου στους μη Ορθοδόξους, καταλαβαίνουμε τελικά ότι δυνατότητα απαλλαγής έχουν οι  αλλόθρησκοι, ή ετερόδοξοι, πράγμα που σημαίνει ότι έχουμε και έμμεση αποκάλυψη των θρησκευτικών τους  πεποιθήσεων. Ερχόμαστε λοιπόν για μια ακόμα φορά αντιμέτωποι με ένα μέτρο που αποβλέπει στη διάκριση λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων και όχι στην προστασία και στο σεβασμό της θρησκευτικής ελευθερίας.

5. Από τις εξελίξεις αυτές καταλαβαίνουμε ότι βρισκόμαστε ακόμα πολύ μακριά από το ανεξίθρησκο, δημοκρατικό σχολείο της ισότητας και της κριτικής συνειδητοποίησης που επιδιώκουμε.  Δεν εξασφαλίζεται το δικαίωμα στην ανεξιθρησκία και η απαλλαγή της σχολικής γνώσης από το κατηχητικό της χαρακτήρα με ημίμετρα και συντηρητικές λύσεις. Απαιτείται σοβαρή αντιμετώπιση και ρήξη. Οι δειλές «λύσεις» έχουν οδηγήσει σε επιπλέον αναστάτωση μέσα στα σχολεία με παιδιά (κυρίως στο γυμνάσιο και στο λύκειο) που στην καλύτερη των περιπτώσεων άγονται και φέρονται από τάξη σε τάξη προκείμενου να παρακολουθήσουν υποχρεωτικά κάποιο άλλο μάθημα σαν να τιμωρούνται επειδή δήλωσαν ότι δεν είναι χριστιανοί ορθόδοξοι ή με παιδιά (κυρίως του δημοτικού) που αν και δήλωσαν απαλλαγή βρίσκονται μέσα στην τάξη παριστάνοντας τους παρόντες απόντες.

6. Η λύση δεν βρίσκεται στην απαλλαγή των μαθητών από ένα υποχρεωτικό μάθημα  κατηχητισμού και δογματισμού αλλά  στην κατάργηση των θρησκευτικών και στη μελέτη του θρησκευτικού φαινομένου και της συμβολής του στην ανθρώπινη ιστορία και τον πολιτισμό μέσα από τη διδασκαλία στοιχείων ιστορίας, ηθικής, φιλοσοφίας και θρησκειολογίας. Αν και   μια τέτοια αλλαγή θα ήταν και από μόνη της ευκταία, για να μη θυσιαστεί στο βωμό της εντατικοποίησης της σχολικής διδασκαλίας και της υπερβολικής προσφοράς πληροφοριών, θα πρέπει να ενταχθεί σε μια συνολική αναπροσαρμογή του αναλυτικού προγράμματος και των βιβλίων.

7. Μια τέτοια αλλαγή αποκτά ιδιαίτερο νόημα στα πλαίσια του αγώνα για ένα σχολείο που θα διδάσκει γνώση και όχι πίστη, ένα σχολείο απαλλαγμένο από το κατηχητικό πλέγμα των πρωινών προσευχών, των εκκλησιασμών, του εθνικισμού και των παρελάσεων.

8. Για τους εκπαιδευτικούς της πράξης που εμπνέονται από τις ιδέες της ριζοσπαστικής παιδαγωγικής και για όσο καιρό η κατάσταση δεν αλλάζει, το μάθημα των θρησκευτικών παραμένει ένα πεδίο πολλαπλών αγώνων: για την υπεράσπιση μιας σχολικής γνώσης γεμάτης νόημα και λογική, για την προάσπιση της θρησκευτικής ελευθερίας, για την προαγωγή αξιών όπως η ελευθερία, η ισότητα και ο σεβασμός της διαφορετικότητας που δεν εκπίπτει στην άκριτη αποδοχή των πάντων.

Νοέμβριος 2008

ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ ΑΥΤΟΝΟΜΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΕΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΕΣ
ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΕΙΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ
ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ