ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ ΑΥΤΟΝΟΜΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΕΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΕΙΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ Α' ΒΑΘΜΙΑΣ

Ο κόσμος εισβάλλει στη σχολική αίθουσα

Ένας δάσκαλος της πέμπτης τάξης βοηθάει τους μαθητές του να διερευνήσουν θέματα σχετικά με τον πόλεμο και την τρομοκρατία με αφορμή τον πόλεμο στο Αφγανιστάν

του Bob Peterson

Ήταν 12 του Σεπτέμβρη, όταν ο Ράφαελ, ένας από τους μαθητές μου της Ε΄ τάξης, κοίταξε προς το παράθυρο και μου είπε: "Τι θα κάνατε αν βρίσκονταν τρομοκράτες έξω από το σχολείο και προσπαθούσαν να μας βομβαρδίσουν;"
Προφανώς τα τραγικά γεγονότα της προηγούμενης μέρας είχαν αφήσει τους μαθητές μου τρομοκρατημένους και γεμάτους απορίες. Παρόμοιες ερωτήσεις συνεχίστηκαν και όταν οι ΗΠΑ άρχισαν να βομβαρδίζουν το Αφγανιστάν τον Οκτώβρη. "Θα μας βομβαρδίσουν όπως τους βομβαρδίζουμε κι εμείς;" ρώτησε ένας μαθητής.

Μερικές φορές σταματάμε το μάθημα και συζητάμε αμέσως παρόμοιες ερωτήσεις τους. Άλλες φορές τις αναβάλλουμε για την ώρα που αφιερώνουμε καθημερινά στα "τρέχοντα γεγονότα". Συχνά οι μαθητές μου γράφουν τις απορίες τους σε ένα σημειωματάριο, που έχουμε ονομάσει "Ερωτήσεις που έχουμε" και που βρίσκεται στην είσοδο της τάξης.

Σύντομα φάνηκε πως ένα μάθημα ή ακόμα και σειρές μαθημάτων αφιερωμένων στην 11η Σεπτεμβρίου δεν θα επαρκούσαν. Κατάλαβα πως δυο πράγματα ήταν αναγκαία. Πρώτον, έπρεπε τα παιδιά να εκφράσουν και να μοιραστούν τους φόβους τους. Δεύτερον, έπρεπε να αρχίσουν να παρατηρούν το ευρύτερο πλαίσιο της παγκόσμιας αδικίας. Στη συνέχεια υπάρχουν μερικοί από τους τρόπους με τους οποίους προσέγγισα τέτοια δύσκολα θέματα

Γραπτά και ποιήματα

Θέλω οι μαθητές μου να αισθάνονται άνετα εκφράζοντας τους φόβους τους για τον πόλεμο και την τρομοκρατία. Αυτό τους επιτρέπει να αποδεσμευτούν συναισθηματικά και επιπλέον αποκαλύπτει τις σκέψεις των μαθητών μου για θέματα όπως τα στερεότυπα, το Ισλάμ, η μετανάστευση ή ο πόνος για την απώλεια κάποιου συγγενικού προσώπου. Βοηθώ τους μαθητές να εκφράσουν τα συναισθήματα τους ενθαρρύνοντάς τους να γράφουν γι' αυτά στο ημερολόγιο τους και βάζοντας στην τάξη ένα πίνακα ανακοινώσεων με φωτογραφίες, χάρτες και κείμενα των παιδιών.

Δυο ποιήματα, ιδιαίτερα, λειτούργησαν σαν παράδειγμα, για να εκφράσουν τα παιδιά τα συναισθήματά τους. Το ένα ποίημα είναι το "Αν ήμουν υπεύθυνος για τον κόσμο" της Judith Viorst. Αφού το διαβάσαμε όλοι μαζί, ενθάρρυνα τα παιδιά να γράψουν τη δική τους εκδοχή. Ένα παιδί έγραψε:

Αν ήμουν υπεύθυνος για τον κόσμο, δεν θα υπήρχαν στερεότυπα. Ο Μπιν Λάντεν που η Αμερική θεωρεί υπεύθυνο για την τραγωδία της 11ης Σεπτεμβρίου δεν θα υπήρχε. Και μια μέρα όλος ο κόσμος θα ανακάλυπτε ότι είμαστε όλοι ίσοι και πως εσύ δεν αξίζεις περισσότερο από μένα, ούτε εγώ περισσότερο από σένα.

Ένα δεύτερο ποίημα, χρήσιμο στη συζήτηση για τα στερεότυπα, είναι το "Εμείς και Αυτοί" της Lucille Clifton. Χρησιμοποιώντας το ποίημα σαν παράδειγμα ένας μαθητής έγραψε:

Εμείς είμαστε από την Αμερική

Αυτοί είναι από το Αφγανιστάν

Εμείς γι' αυτούς είμαστε πλούσιοι

Αυτοί για μας είναι φτωχοί

Εμάς μερικές φορές μας αρέσει ο πόλεμος

Σ' αυτούς ποτέ

Εμείς έχουμε σπίτια

Αυτοί έχουν σκηνές σε στρατόπεδα προσφύγων

Εμείς έχουμε παπούτσια

Κάποιοι απ' αυτούς δεν έχουν

Εμείς κλαίμε όμορφα

Αυτοί μερικές φορές κλαίνε άσχημα

Αλλά είμαστε όλοι αδέρφια στο δρόμο του Θεού!

Γιατί μας μισούν;

Ένα από τα μαθήματά μου εστιαζόταν στο να βάλει τους μαθητές να σκεφτούν γιατί ίσως κάποιοι να ήθελαν να επιτεθούν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Για να βοηθήσω τη συζήτηση, έδειξα μια φωτογραφία από μια διαδήλωση στο Πακιστάν στις 16 Σεπτεμβρίου με ένα πανό που έγραφε "Αμερικάνοι, σκεφτείτε! Γιατί είστε μισητοί σε όλο τον κόσμο;"

Τα παιδιά άρχισαν να λένε διάφορους λόγους για τους οποίους μπορεί οι άνθρωποι να αντιπαθούν τα Ηνωμένες Πολιτείες. Πολλοί μαθητές παπαγάλισαν τον ισχυρισμό του προέδρου Μπους ότι οι τρομοκράτες μάς μισούν επειδή έχουμε ελευθερίες. Τους είπα ότι τα πράγματα ήταν πιο πολύπλοκα και στη διάρκεια της χρονιάς θα είχαμε την ευκαιρία να διαλευκάνουμε αυτό το θέμα.

Τους ανέφερα ότι πολλοί άνθρωποι κατηγορούν τις Ηνωμένες Πολιτείες για τις κυρώσεις εναντίον του Ιράκ, που έχουν οδηγήσει στο θάνατο πάνω από 500.000 παιδιά. Τότε πολλά χέρια σηκώθηκαν για ερωτήσεις και σχόλια. Φυσικά κολλήσαμε στη συζήτηση για τις κυρώσεις και για τον πόλεμο του Κόλπου. Έτσι, μετά από μισή ώρα, γράψαμε τις ερωτήσεις που δεν προλάβαμε να συζητήσουμε (μια απ' αυτές ήταν ενός κοριτσιού, που απορούσε αν οι κυρώσεις αποτελούν έναν τύπο τρομοκρατίας, αφού οδηγούν τα παιδιά στο θάνατο) στο σημειωματάριο των ερωτήσεών μας και συνεχίσαμε παρακάτω.

Το μάθημα τέλειωσε με περισσότερα ερωτήματα παρά απαντήσεις, αλλά δεν πειράζει. Στην αρχή της χρονιάς είναι σημαντικότερο να θέτεις τέτοια ερωτήματα παρά να τα "απαντάς".

Νάρκες και παιδιά

Στο τέλος του Σεπτέμβρη διαβάσαμε σε ένα άρθρο πως υπάρχουν 10 εκατομμύρια νάρκες στο Αφγανιστάν. Αφού τους εξήγησα τι σημαίνει νάρκη, τους μίλησα για τη διεθνή καμπάνια με σκοπό τον τερματισμό της κατασκευής και πώλησης ναρκών. Μετά απ' αυτή τη συζήτηση κάποιοι μαθητές έφτιαξαν μια "ομάδα έρευνας δράσης". Μετά από ψάξιμο στο Διαδίκτυο έφτιαξαν μια αφίσα με φωτογραφίες θυμάτων από νάρκες, χάρτες που εντόπιζαν τα 110 εκατομμύρια νάρκες σε όλο τον κόσμο, μια έκθεση για τις νάρκες και σχετικές ειδήσεις όπως: "Πάνω από 120 χώρες έχουν υπογράψει συμφωνία για την κατάργηση των ναρκών, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες αρνούνται να υπογράψουν αυτή τη συμφωνία".

Δυο εβδομάδες αργότερα, χρησιμοποίησα πληροφορίες για τις νάρκες σε ένα μάθημα μαθηματικών πάνω στα κλάσματα και στα ποσοστά. Έβαλα στο διασκόπιο τη φωτογραφία μιας πινακίδας που έγραφε: "Κάθε 24 ώρες εφτά άνθρωποι πατάνε πάνω σε νάρκες στο Αφγανιστάν. Προσέξτε μην είστε ένας απ' αυτούς σήμερα ή αύριο". Η πινακίδα αυτή κρέμεται σε ένα τελωνείο, όπως μπαίνεις στο Αφγανιστάν.

Υπολογίσαμε πόσα ατυχήματα συμβαίνουν την εβδομάδα, το μήνα και το χρόνο. Μετά βρήκαμε ότι το 30% των θυμάτων από νάρκες στο Αφγανιστάν είναι παιδιά. Κάναμε και άλλους υπολογισμούς. Ένας μαθητής είπε ότι άκουσε κάπου πως οι Ηνωμένες Πολιτείες έριχναν κίτρινες νάρκες στο Αφγανιστάν. Κάποιος άλλος απάντησε πως αυτά τα κίτρινα πράγματα ήταν τρόφιμα και όχι βόμβες. Τους εξήγησα ότι, δυστυχώς, και οι δυο είχαν δίκιο και πως ρίχναμε συγχρόνως και τρόφιμα και βόμβες.

"Αυτό δεν είναι λογικό!" είπε ένας μαθητής. "Αν θέλουμε να τους βοηθήσουμε, γιατί το κάνουμε αυτό;"

Παγκόσμιες ανισότητες

Στα μαθήματα των κοινωνικών σπουδών και των μαθηματικών οι μαθητές εκτελούν δραστηριότητες που τους ευαισθητοποιούν πάνω στις ανισότητες πλούτου και δύναμης στον κόσμο. Εξετάζουμε την παιδική εργασία, την πείνα, την αποικιοκρατία και τη διακήρυξη των δικαιωμάτων του παιδιού. Τέτοια μαθήματα μετά την 11η Σεπτεμβρίου αποδείχτηκαν πολύ χρήσιμα στο να βοηθήσουν τους μαθητές να καταλάβουν γιατί κάποιοι απεχθάνονται τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ενώ η προσοχή μας είναι σήμερα στραμμένη στον πόλεμο των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, σχεδιάζω παρόμοιες μελέτες πάνω σε ευρύτερα θέματα της παγκόσμιας εκμετάλλευσης.

Μια καλή πηγή υλικού είναι ένα μικρό βίντεο της καναδικής οργάνωσης
Adbusters, που εξηγεί ότι ενώ, οι Βορειοαμερικάνοι αποτελούμε μόνο το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού, καταναλώνουμε το 33% των πόρων της γης και παράγουμε το 50% όλων των μη-οργανικών απορριμμάτων στον κόσμο.

Κάνουμε επίσης ένα μάθημα για την παγκόσμια φτώχεια και τους παγκόσμιους πόρους. Σχηματίζονται ομάδες παιδιών, με καθεμιά να αντιπροσωπεύει ένα αντίστοιχο ποσοστό του πληθυσμού της γης, και σε κάθε ομάδα δίνονται μπισκότα σοκολάτας, για να σκεφτούν πάνω στην κατανομή των πόρων. Περιττό να πούμε ότι κάποιες ομάδες παίρνουν περισσότερα μπισκότα από άλλες. Οι μαθητές φτιάχνουν γραφικές παραστάσεις, γράφουν για τα συναισθήματα που τους προκαλούν τέτοιες ανισότητες και, το πιο σημαντικό, κάνουν ερωτήσεις του τύπου: "Γιατί, ενώ η Ασία έχει τόσο πολλούς κατοίκους, έχει τόσο λίγους πόρους;" "Πώς η Ευρώπη και η Β. Αμερική κατέληξαν να είναι τόσο πλούσιες;" "Γιατί υπάρχει τόση αδικία;"

Η 11η Σεπτεμβρίου και ο πόλεμος

Οι μαθητές ρώτησαν τους γονείς τους και στη συνέχεια φτιάξαμε γραφικές παραστάσεις που απεικόνιζαν τις απόψεις όλων για τον πόλεμο στο Αφγανιστάν. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές οι περισσότεροι υποστηρίζουν τον πόλεμο παρά αντιτίθενται σ' αυτόν, αν και οι περισσότεροι βλέπουν ταυτόχρονα "καλό και κακό" στις πράξεις των Ηνωμένων Πολιτειών. Ουσιαστικά όλοι λένε πως φοβούνται.

Οι σχολιαστές των ειδήσεων έχουν επίμονα υποστηρίξει ότι η 11η Σεπτεμβρίου άλλαξε τον κόσμο για πάντα. Δουλεύοντας με παιδιά προεφηβικής ηλικίας βλέπω τα πράγματα διαφορετικά.. Αυτά τα παιδιά της Ε΄ τάξης αρχίζουν μόλις τώρα να αντιλαμβάνονται το τι συμβαίνει γύρω τους, άρα δεν έχουν πολλά για να κάνουν τη σύγκριση με την τρέχουσα κατάσταση. Γι' αυτά ο κόσμος δεν είναι και τόσο αλλαγμένος, καθώς βρίσκεται, για πρώτη φορά, εκεί μπροστά τους - μπροστά στη μύτη τους, για να το πω έτσι.

Γι' αυτούς που δουλεύουν με τέτοιες ηλικίες παιδιών, τα πρόσφατα γεγονότα δεν είναι γεμάτα μόνο από πόνο αλλά και από απίστευτες ευκαιρίες. Ως δάσκαλοι έχουμε δυο τρομερές ευθύνες: να βοηθήσουμε αυτή την ασταθή συναισθηματικά ηλικιακή ομάδα να εκφράσει τα συναισθήματά της και τις σκέψεις της και να βοηθήσουμε αυτά τα αναπτυσσόμενα μυαλά να ψάχνουν τα ζητήματα που κρύβονται πίσω από την παγκόσμια ανισότητα.

Ένα κορίτσι που είπε ότι υποστήριζε τους βομβαρδισμούς των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν όταν άρχισαν, αργότερα έγραψε αυτό το ποίημα:

Στριφογυρνάνε

Γυρίζουνε

Στριφογυρνάνε

Γυρίζουνε

Στριφογυρνάνε και γυρίζουνε

Τα αισθήματά μου καίγονται

Όπως οι δίδυμοι πύργοι

Η καρδιά μου σπάει

Από τόσο μίσος

Όλοι αυτοί οι σκοτωμοί στο Αφγανιστάν

Κάναν το μυαλό μου να αρχίσει να